قطع روابط الجزاير و مراكش

در تاريخ 24 آگوست وزير امور خارجه الجزاير از قطع كامل روابط ديپلماتيك دوجانبه با مراكش پس از آتش‌سوزي جنگل‌هاي كابيليا در شمال الجزاير با قصد و نيت خرابكارانه در ابتداي ماه آگوست و كشته شدن 90 نفر از جمله 33 سرباز خبر داد. براي درك وخامت روابط اخير ميان الجزيره و رباط، بايد ريشه بحران عدم اعتماد ميان دو كشور كه به چند دهه قبل باز مي‌گردد را مورد بررسي قرار داد. درگيري كوتاه‌مدت مرزي معروف به جنگ «شن‌ها» در پاييز 1963 پس از استقلال الجزاير تنش‌هاي جدي بين همسايگان ايجاد كرد. الجزاير اقدامات مراكش را خيانت‌آميز در نظر گرفت و از جبهه پوليساريو، سازمان استقلال صحرا در مبارزه با مراكش براي كنترل صحراي غربي حمايت كرد. به‌رغم اين حمايت، مراكش موفق به تصرف اين سرزمين كه به دليل موقعيت استراتژيك و پتانسيل قوي اقتصادي و منابع انرژي بسيار با ارزش است، شد و در سال 1976 تصميم به قطع روابط ديپلماتيك با الجزاير گرفت. در پي حمله تروريستي سال 1994 در مراكش و اتهامات وارده به الجزاير در مورد نقش داشتن در اين حمله و همچنين تصميم رباط براي صدور رواديد براي اتباع الجزايري، الجزاير به‌طور يك‌جانبه تصميم به بستن مرزهاي خود با مراكش و توقف واردات محصولات مراكشي به الجزاير گرفت. از آن زمان، محمد ششم پادشاه مراكش بارها خواستار بازگشايي مرزها شد، اما فايده‌اي نداشت. با اين حال، با توجه به همسايگي الجزاير و مراكش، مرزها براي گردشگران داخل مغرب و انتقال گاز الجزاير از طريق مراكش به اسپانيا باز بوده است. در پشت پرده مبارزه براي تعيين مرز، رقابت سختي براي نفوذ منطقه‌اي پنهان است و هر كشور بر اين باور است كه براي رسيدن به جايگاه قدرت بزرگ منطقه داراي مشروعيت است. در سال 1984 به دنبال عضويت منطقه صحراي غربي در اتحاديه اروپا، مراكش از اتحاديه آفريقا خارج شد. از زمان عضويت مجدد مراكش در اتحاديه آفريقا در سال 2017، نگراني الجزاير در مورد برنامه رباط براي «مراكش عظيم‌تر» بيش از هميشه است. با وجود مذهب اسلام و فرهنگ عربي مشترك، به نظر مي‌رسد كه مشتركات ميان اين دو كشور به همين جا ختم مي‌شود. الجزاير به كشوري انقلابي با سنت سوسياليستي شهرت دارد. اميلكار كابرال، رهبر انقلابي نهضت آزاديبخش ملي گينه‌بيسائو، لقب «كعبه آمال انقلابيون» را به الجزاير داده است و در سال 1968 در كنفرانسي در الجزاير اعلام كرد كه «مسلمانان به زيارت مكه، مسيحيان به واتيكان و جنبش‌هاي آزاديبخش ملي به الجزاير مي‌روند». در مواجهه با الجزاير سركش كه ريشه در ايدئولوژي مترقي دارد، مراكش غربگرا و از نظر اجتماعي بسيار نابرابر به نظر مي‌رسد. در واقع، ظاهرا مراكش به شركاي خود در مغرب براي ايجاد رابطه با اروپا، ايالات متحده و مناطق جنوب صحراي بزرگ آفريقا پشت كرده است. علاوه بر اين، عادي‌سازي روابط ميان اسراييل و مراكش در مقابل به رسميت شناختن مراكش در صحراي غربي كه در دسامبر 2020 در دولت ترامپ تثبيت شد از يك‌سو و حضور اسراييل در مرز الجزاير كه طرفدار فلسطين است از سوي ديگر، مهر تاييدي است بر گزينه ديپلماتيكي كه مراكش انتخاب كرده است. در حال حاضر فعاليت ديپلماتيك مراكش در صحنه‌هاي بين‌المللي با انگيزه تمايل به افزايش نفوذ سياسي و اقتصادي منطقه‌اي آشكار است و به نظر مي‌رسد همه ابزارهاي لازم را در اختيار داشته باشد.  در تابستان 2021 دو رويداد باعث تشديد تنش‌ها ميان دو كشور شد. رسوايي جاسوس‌افزار صهيونيستي پگاسوس در جولاي 2021 خشم الجزاير را برانگيخت. گفته مي‌شود مراكش با استفاده از نرم‌افزار جاسوسي پگاسوس 6000 شماره تلفن به ويژه شماره‌هاي مقامات عاليرتبه الجزاير را مورد جاسوسي قرار داده و اين موضوع تاكيدي بر عمق همكاري ميان اسراييل و مراكش است.  در اواسط ماه جولاي، در جريان كنفرانس مجازي كشورهاي غيرمتعهد مكالمات تندي بين وزير امور خارجه الجزاير و سفير مراكش در سازمان ملل متحد رد و بدل شد. سفير مراكش با حمايت از حق تعيين سرنوشت مردم «ناحيه قبيله‌اي» الجزاير را به چالش كشيد. دولت الجزاير مراكش را به دست داشتن در آتش‌سوزي كه منجر به از بين رفتن هزاران هكتار از جنگل‌هاي شمال اين كشور شد، متهم مي‌كند. الجزاير معتقد است كه ده‌ها آتش‌سوزي به‌طور همزمان شروع شده و بنابراين منشا خرابكارانه دارد. الجزاير به MAK (جنبش خودمختاري براي تعيين سرنوشت كابيل) به عنوان سازمان تروريستي تحت حمايت مراكش اشاره مي‌كند. 

مراكش با رد اين اتهامات پيشنهاد ارسال دو هواپيماي اطفاي حريق كرد كه الجزاير با وجود فقدان ناوگان اطفاي حريق اين پيشنهاد را قاطعانه رد كرد.

از نظر رهبران الجزاير دخالت مراكش در آتش‌سوزي‌هاي مرگبار، اين كشور را از رقيب به دشمن تبديل كرده است.
از نظر بشردوستانه و با توجه به تعداد مراكشي‌هاي ساكن الجزاير و نيز الجزايري‌هاي ساكن مراكش اين وضعيت مايه تاسف است. اقليت‌هاي مهاجر مراكشي و الجزايري گروگان گرفته شده و حق اظهارنظر ندارند. به دليل وخامت روابط ميان دو كشور، حجم مبادلات تجاري فيمابين در سال‌هاي اخير به ‌شدت كاهش يافته و پيامدهاي اقتصادي آن براي الجزاير و مراكش فاجعه‌آميز است. براي مراكش قطع ناگهاني روابط ديپلماتيك و اقتصادي با الجزاير به معناي عدم تمديد توافقنامه ترانزيت گاز مغرب- اروپا در اكتبر آينده است كه كمبود قابل توجهي براي اين كشور ايجاد خواهد كرد. پادشاهي مراكش علاوه بر دريافت ماليات ترانزيت، 7 درصد از كل گاز منتقل شده را براي مصارف داخلي خود مصرف مي‌كند. پس از اعلام قطع روابط، وزير انرژي الجزاير در مورد تداوم تامين گاز به مقامات اسپانيايي اطمينان خاطر داد. با وجود اين لحن اطمينان‌بخش، مطمئنا روابط اقتصادي با خارج به دليل تنش دايمي ميان دو كشور تحت تاثير قرار خواهد گرفت و اين موضوع براي شركاي اروپايي اطمينان‌بخش نيست. الجزاير نيز در اين بازي بازنده است. با وجود نشانه‌هايي مبني بر بازگشت به صحنه‌هاي بين‌المللي پس از سال‌ها غيبت، الجزاير از نظر اقتصادي با كاهش قيمت نفت از سال 2014 و از دست دادن درآمدهاي مربوط به خط لوله انتقال گاز متحمل ضرر و زيان زيادي مي‌شود. از ديدگاه سياسي، از زمان ظهور حراك (جنبش مسالمت‌آميز خواستار گذار دموكراتيك) در فوريه 2019، الجزاير با بحران كوويد-19، رقابت فزاينده جمعيت در آستانه انفجار و همچنين تهديدهاي تروريستي در مرزهاي خود با ليبي، نيجر و مالي روبه‌رو بوده است.
از لحاظ تاريخي روابط دو كشور دستخوش ناآرامي‌هاي زيادي بوده است، اما اكنون تنش‌ها به سطح بي‌سابقه‌اي رسيده به‌طوري كه منجر به قطع كامل رابطه ميان الجزيره و رباط شده است. بنابراين، حتي اگر رويارويي نظامي در دستور كار نباشد، مطمئنا ظهور مجدد تنش‌ها توجه دو كشور را از مسائل اقتصادي، سياسي و امنيتي منحرف خواهد كرد.